نکات اجرایی در سازه های بتنی

نکات کاربردی در اجرای سازه های بتنی

۱-درز اجرایی

درزهای اجرایی بتن- هر توقف در عملیات بتن‌ریزی که موجب سخت شدن بتن ‌می گردد، دلیلی بر وجود درز اجرایی خواهد بود. از روی دیگر مطابق ضوابط آیین نامه بتن ایران، هرگاه بتن‌ریزی از ۳۰ دقیقه تجاوز کند، باید آن بخش از بتن را یک درز اجرایی به حساب آورد، مگر آنکه حالت خمیری بتن با انجام فرآیندهایی به آن بازگردانده شود. درز اجرایی بتن ممکن است دارای اشکال مختلفی باشد، ولی عمدتا قائم یا افقی است.

لازم به ذکر است،به جهت جلوگیری از ایجاد درز، قطع بتن ریزی در محل تکیه گاه ها صورت نگیرد. تیرها، شاه‌تیرها، دالها، سرستونها و مانند آنها همگی قسمتهایی از یک سازه به شمار می‌آیند که باید در یک مرحله یکسان بتن‌ریزی شوند، بتن‌ریزی ستونها ترجیحا در تراز هر طبقه در محل سرستون یا تیر متوقف شود. درزهای اجرایی بتن بیشتر در ساختمانهای بتنی کاربرد دارند. درزهای ساخت باید در محلهای مناسب و زیر نظر مستقیم دستگاه نظارت پرداخته شوند.

۲-نحوه صحیح بتن ریزی

بتن ریزی دال ها و سقف ها ، بتن ریزی در دال‌ها باید در یک جهت به طور متوالی انجام شود. محموله‌های بتنی نباید در نقاط مختلف سطح و به صورت پراکنده ریخته شود‌ و سپس به تسطیح آن پرداخت. همچنین نباید بتن را در یک محل و در حجم زیاد تخلیه و سپس به طور افقی در طول قالب حرکت داده شود. با توجه به حجم بتن و روش‌های حمل و تخلیه عملیات باید به صورتی انجام شود که حتی الامکان از به وجود آمدن اتصال سرد در دال‌ها پرهیز شود.

بتن ریزی دیوار، ستون و تیرهای اصلی

بتن ریزی در دیوارها باید در لایه‌های افقی با ضخامت یکنواخت صورت گیرد و هر لایه قبل از ریختن لایه بعدی به طور کام متراکم شود. میزان وسعت بتن ریزی باید چنان باشد که هنگام ریختن لایه جدید لایه قبلی در حالت خمیری باشد. عدم رعایت این نکته باعث ایجاد اتصال سرد و در نهایت عدم یکپارچگی بتن خواهد شد. پیمانه‌های اولیه بتن باید از دو انتها عضو ریخته شوند و سپس بتن ریزی به قسمت مرکزی سازه ادامه یابد. در تمام حالات باید از جمع شدن آب در انتها و گوشه‌ها جلوگیری شود.

در بتن ریزی ستون‌ها حتی الامکان باید ارتفاع سقوط آزاد بتن را محدود نمود. این ارتفاع برای جلوگیری از جدا شدن دانه‌ها به ۰/۹ تا ۱/۳ متر محدود می‌شود.

 ویبره بدنه چیست؟

در صورتی که بتن احیاناً در قالب‌های بلند ریخته شود برای جلوگیری از آب انداختن بتن توصیه می‌شود از اسلامپ کم (بتن سفت) استفاده شود. کاستن از سرعت بتن ریزی نیز تا حدود زیادی از آب انداختن بتن جلوگیری می‌نماید. در ستون‌های بلند در صورت امکان می‌توان بتن را تا تراز ۳۰ سانتیمتر پایین‌تر از تراز قطعی ریخته و پس از یک ساعت، قبل از اینکه سطح بتن سخت شود بتن ریزی را مجدداً از سر گرفته تا از ایجاد اتصالات سرد جلوگیری شود.

توصیه می‌شود برای جلوگیری از ضایعات ناشی از آب انداختگی بتن ارتفاع ستون ۲/۵ سانتیمتر بیشتر اختیار شود و بتن اضافی بعد از آنکه سخت شد تخریب شود. به مظنور جلوگیری از ترک‌های ناشی از نشست خمیری بتن ستون‌ها و دیوارها توصیه می‌شود بتن ریزی این اعضا حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از بتن ریزی تیرهای اصلی، تیرها، دال‌ها، و مجاور آنها انجام شود.

ماهیچه‌ها و سر ستون‌ها باید به صورت یکپارچه با ستون ریخته شوند.

۳-حد اکثر دمای بتن ریزی

مقررات ملی ساختمان در خصوص بتن ریزی در هوای گرم چنین بیان داشته است:

“هوای گرم هنگام بتن ریزی باعث پایین آمدن کیفیت بتن تازه و سخت شده می گردد. هوای گرم به دمای زیاد هوا همراه با باد یا بدون باد و رطوبت کم اطلاق می شود. این عوامل باعث تبخیر سریع آب ، افزایش سرعت آبگیری سیمان ، کاهش کارایی بتن تازه و تسریع گیرش آن می شوند که می تواند موجب کاهش مقاومت نهایی بتن گردند و هوای گرم همچنین باعث مشکلاتی در بتن ریزی و متراکم کردن آن و تشدید جمع شدگی خمیری می شود. و موجب ترک در بتن جوان می گردد.”

بتن ریزی در هوای گرم مشکلات فراوانی نسبت به بتن ریزی در هوای معتدل در بر دارد و این مشکلات اثر مستقیم بر ویژگی های بتن تازه و بتن سخت شده دارد. به عنوان مثال در بتن تازه آهنگ گیرش سرعت یافته و اسلامپ به شدت کم می گردد و عملیات انتقال و تراکم و پرداخت بتن با مشکل مواجه می شود. از طرف دیگر افزایش سرعت گیرش باعث می شود که محصولات هیدراتاسیون به شکل نامنظم و کاملا تصادفی شکل بگیرند که این باعث کاهش مقاومت بتن در دراز مدت خواهد شد و به علاوه در بتن سخت شده مقاومت و پایایی بتن به علت بروز ترک های خمیری در بتن در اثر تبخیر آب از سطح بتن کاهش می یابد.

در هوای گرم باید توجه ویژه نسبت به مواد تشکیل دهنده ی بتن ، روش های تولید ، نقل و انتقال ، بتن ریزی و عمل آورن مبذول داشت تا از بروز دمای زیاد در بتن و نیز از تبخیر آب که می تواند مقاومت قابلیت بهره برداری و پایایی قطعه و یا سازه را تقلیل دهد جلوگیری شود.”

بر طبق آیین نامه بتن ایران (آبا) :

بتن ریزی در هوای گرم باعث پایین آمدن کیفیت بتن تازه و سخت شده می گردد. هوای گرم به دمای زیاد هوا همراه یا بدون باد و رطوبت کم اطلاق می شود. این عوامل باعث تبخیر سریع آب ، افزایش سرعت آبگیری سیمان ، کاهش روانی و کارایی بتن تازه و تسریع گیرش آن می شود که می تواند موجب کاهش مقاومت نهایی بتن گردند. هوای گرم همچنین باعث ایجاد مشکلاتی در بتن ریزی و متراکم کردن آن و تشدید جمع شدگی خمیری می شود و موجب ترک در بتن جوان می گردد.

مطابق با استاندارد ملی ایران شماره ۸۴۵۱

“هوای گرم ، شرایط باید به گونه ای باشد که در زمان بتن ریزی دمای بتن بیشتر از ۳۰ درجه سیلیسیوس و دمای محیط بیشتر از ۳۸ درجه سیلیسیوس نباشد.

بر طبق آیین نامه بتن ایران (آبا) و همچنین طبق مقررات ملی ساختمان ایران مبحث نهم

“دمای بتن در هنگام بتن ریزی نباید بیش از ۳۲ درجه سیلیسیوس برای بتن معمولی و ۱۵ درجه سیلیسیوس برای بتن های حجیم باشد. بتن ریزی در هوای گرم باید با فراهم آوردن شرایط مناسب ، اتخاذ تدابیر لازم و تایید دستگاه نظارت صورت گیرد.”

۴-حداقل دمای بتن ریزی

طبق آبا هنگامی که دمای محیط بتن ریزی کمتر از ۵ درجه سانتی گراد باشد رعایت تدابیر بتن ریزی در هوای سرد ضروری است.

طبق استاندارد ملی ایران شماره ۸۴۵۱

درجه حرارت بتن در زمان اختلاط و حمل هرگز کمتر از ۵ درجه سانتی گراد نگردد. بتن ریزی بر روی سطوح یخ زده یا پوشیده از برف ممنوع می باشد.

در شرایط درجه حرارت هوای کمتر از ۵ درجه سانتی گراد و بدون یخ زدگی باید:

الف) دمای بتن ریخته شده در محل بررسی شده و حداقل ۵ درجه سانتی گراد و ترجیحا ۱۰ درجه سانتی گراد باشد. رعایت این نکته برای قطعات نازک، اعضای نمایان از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

ب) سیمان مصرفی باید از نوع زودگیر باشد و می توان از مواد افزودنی تسریع کننده گیرش نیز استفاده نمود.

بر طبق آیین نامه بتن ایران و مقررات ملی ساختمان تدابیر احتیاطی زیر برای بتن ریزی در هوای سرد باید انجام گیرد.

• در بتن ریزی در هوای سرد باید دقت لازم در انتخاب مصالح مصرفی، طرح اختلاط بتن، شرایط اختلاط، حمل، ریختن و عمل آوری بتن صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که بتن تازه ریخته شده دچار یخ زدگی نگردد و بتن سخت شده نیز دارای کیفیت لازم باشد.
• دمای بتن در طول مدت بتن ریزی و عمل آوردن باید ثبت گردد تا اطمینان حاصل شود که محدوده توصیه شده در آیین نامه حفظ شده باشد.
• گوشه ها و لبه های بتن در مقابل یخ زدن آسیب پذیرند بنابراین دمای این نقاط باید با دقت کنترل کنترل شود.

۵-لزوم اجرای خاموت ها و سنجاق های ریشه ستون در فونداسیون

برای اجرای ستونهای اولین طبقه  قبل از بتن ریزی فونداسیون ، میلگردهای اصلی در قالب آرماتورهای ریشه در فونداسیون نصب شده اند و به صورت میلگردهای انتظار اولین ستونهای ساختمان را شکل می دهند.

خاموت ها و سنجاق های ریشه ستون در داخل فونداسیون حتما بابد اجرا گردد، لذا مهندسان ناظر می بایست قبل از بتن ریزی از فونداسیون بازدید نمایند.

میلگردهای انتظار به جزییات نقشه های اجرایی در جای خود نصب شده اند و با اجرای خاموت ها و سنجاق ها روی آن ها آماده قالب بندی می شوند

گود برداری و سازه های نگهبان

۶- نقش سنجاقی ها در اجرای ستون

این میلگرد جهت مقاومت در برابر نیروی برشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شکل ظاهری آرماتور سنجاقی شامل یک میلگرد طولی با دو انتهای خم با زاویه متفاوت است. این خم انتهایی خود به تنهایی در دو نوع متفاوت اجرا می‌شود:

• خم دو طرف ۹۰ درجه: دو خم استاندارد ۹۰ درجه در دو انتهای میلگرد ایجاد می‌شود که براساس مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان، این خم به میزان ۱۲ برابر قطر میلگرد اجرا می‌گردد.
• خم یک طرف ۹۰ درجه و یک طرف ۱۳۵: یک خم استاندارد ۹۰ درجه در یک سمت و یک خم استاندارد ۱۳۵ درجه به شکل چنگک در سمت دیگر است.

به‌طورمعمول از آرماتورهایی با سایز ۸ و ۱۰ و از نوع AII برای ساخت این میلگرد‌ها استفاده می‌شود. همچنین تعداد و فاصله هر یک از این میلگردها باید برحسب نقشه‌های محاسباتی سازه تعیین شوند.

۷- رعایت عدم بیرون زدگی سیم یا آرماتور از کاور بتن

۸- رواداری شاقولی ستون ها

طبق بند ۱۰-۴-۶-۷ مبحث دهم، حداکثر ناشاقولی مجاز ستون‌ها تا طبقه بیستم به ازای هر طبقه برابر ۱/۵۰۰ ارتفاع و حداکثر ۲۵ میلیمتر (یک اینچ) به سمت نما و حداکثر ۵۰ میلیمتر (دو اینچ) به سمت داخل ساختمان است. مبحث دهم از طبقه ۲۰ تا ۳۶ شیب را به ۱/۱۰۰۰ به ازای هر طبقه و حداکثر به ۵۰ میلیمتر به سمت نما و ۷۵ میلیمتر به سمت داخل ناشاقولی را محدود می‌کند.

۹- پوشاندن بلوک های سفالی برای جلوگیری از ورود بتن به داخل آنها

۱۰- کنترل چسبیده نبودن آرماتورهای حرارتی به یونولیت های سقف